Column: Bliksemsnelle Arubaanse renhagedissen!

Iedereen die Aruba ooit heeft bezocht, zal beamen dat het eiland geen tekort heeft aan hagedissen. Integendeel zelfs. Als je door het Arikok Nationaal Park wandelt, zul je er honderden spotten. Variërend van piepkleine gekko’s tot grote statige groene leguanen. Ook in de tuinen van de hotels & resorts hebben de reptielen hun thuis gevonden. De hagedissenfamilie kent op Aruba dertien verschillende leden waaronder twee soorten renhagedissen. De Arubaanse renhagedis is een unieke diersoort die alleen maar op Aruba voorkomt. Daarnaast is in 1952 de regenboog renhagedis op het eiland geïntroduceerd.

Hagadis op Aruba.

Betoverend blauw

De Arubaanse renhagedis wordt op Aruba de kododo blauw of kododo genoemd. Deze naam hebben ze te danken aan de hypnotiserende turquoise kleuren die ze verkrijgen nadat ze de ‘spuiterij’ hebben verlaten. De turquoise kleur bedekt bijna het hele reptielenlichaam, op de flanken na. De zijkanten zijn namelijk bedekt met rijen witte of blauwe stippen. De vrouwtjes kododo’s en jonkies komen er in vergelijking met de heren qua kleuren bekaaid vanaf. Ze zijn ‘saai’ bruingrijs met lichtgekleurde stippen.

Hoge weerstand

Kododo’s spelen een zeer belangrijke rol in het ecosysteem van One Happy Island. Ze zijn namelijk een verspreider van zaden door het eten van bessen. Ze hoeven hierbij niet te taxeren of de besjes giftig zijn. Kododo’s hebben namelijk een hoge weerstand tegen cyanide en andere plantentoxinen. Andere diersoorten vallen dood neer als ze aan giftige plantjes knabbelen. Naast plantenvruchten slobberen kododo’s ook insecten naar binnen en roven ze eieren uit nesten van vogels en andere hagedissen. Kododo’s zijn zelfs niet te beroerd om kleine muisjes te laten hemelen. Maar kododo’s bivakkeren op Aruba niet bovenaan de voedselpiramide. Ze zitten niet op de top van de apenrots. Kododo’s staan dus keurig op de menukaart van verschillende andere diersoorten, onder andere Arubaanse holenuilen, torenvalken en Arubaanse ratelslangen, die ook op het strandeiland resideren.

Picknicken

Kododo’s vallen uiteraard liever niet ten prooi aan bovengenoemde predatoren, maar gaan liever schooien bij mensen die in de vrije natuur aan het picknicken of aan het barbecuen zijn. In het zonovergoten Aruba is het eten in de buitenlucht namelijk eerder regel dan uitzondering. Mensen zitten vaak lekker te knagen aan een sandwich of te nippen aan een verkoelend cocktailtje. Dit kan in de vrije natuur zijn, maar ook rondom resorts of vakantiehuizen. Kododo’s komen dan vaak even ongevraagd poolshoogte nemen. Ze zijn voor de duvel niet bang en komen dan bijna bij je op schoot zitten, bedelend om eten.

Usain Bolt

Je ziet kododo’s constant razendsnel wegflitsen als ze op je pad komen. Ze zijn dan nauwelijks te volgen met het menselijke oog. Kododo’s behoren dan ook tot de snelste hagedissen ter wereld. Als de beesten goed opgewarmd zijn door de tropenzon en ‘aan de wandel’ gaan, stopt de snelheidsmeter pas bij dertig kilometer per uur! Als het om de snelheid gaat hoeft de kododo alleen maar de ‘zwarte leguaan’ voor zich te dulden. Zwarte leguanen komen niet op Aruba voor. De zwarte leguaan rent met een snelheid van 34,9 kilometer per uur door het landschap van Latijns-Amerika. Daarmee is hij wel een fractie langzamer dan Usain Bolt. Deze Jamaicaanse topsprinter heeft slechts 9,58 seconden nodig om 100 meter te overbruggen. Omgerekend is dat een gemiddelde snelheid van 37,6 kilometer per uur. Bolt is daarmee de snelste mens op aarde.

Renhagedis Op Aruba.

Semafoor

De manier waarop kododo’s communiceren, is heel bijzonder. De meeste diersoorten maken geluiden als ze elkaar iets willen mededelen. Kododo’s daarentegen nemen een bepaalde lichaamshouding aan of zwaaien met hun staart. Het aantal te maken combinaties is hierbij oneindig groot. Kododo’s zetten dan ook zo’n beetje het hele semafooralfabet in om aan soortgenoten duidelijk te maken wat de bedoeling is. De mannetjes, vrouwtjes alsook de jonkies kododo’s vertonen dit gedrag. Over de betekenis van veel semafoorseinen die de kododo’s uit hun mouw schudden, breken ‘reptilogen’ nog dagelijks hun hoofd. Het zou een signaal kunnen zijn naar andere kododo’s voor dreiging van gevaar. Echter het gedrag wordt ook waargenomen als er niet direct onheil dreigt van predatoren.

Knokpartij

Ook als mensen in de buurt komen ‘zwaait er wat’. Als de kododo’s zelf toenadering tot mensen zoeken, zoals tijdens het schooien van eten, zijn ze vanzelfsprekend poeslief. Eveneens tijdens de verdediging van het eigen leefgebiedje wordt er wat afgezwaaid. De mannetjes kododo’s vertonen namelijk uitgesproken territoriaal gedrag. Als andere mannetjes het wagen om maar één stap binnen het grondgebied te zetten, komen ze in tamelijk zwaar weer terecht. Hij gaat dan hoog op zijn poten staan en maakt zich breed of zendt andere signalen uit. Als het andere mannetje hier blind voor is en niet vertrekt, wordt het een grote knokpartij. Dames kododo’s daarentegen zijn van harte welkom. Hen wordt geen voet dwars gezet. Dames kododo’s worden met open armen ontvangen.

Eén ei

Nadat het vrouwtje met open armen is ontvangen in het leefgebied van een mannetje kan het snel heel gezellig worden. Zorgen voor nageslacht staat dan plotseling hoog op de things-to-do-agenda. Er zullen dan uiteindelijk, zoals bij de meeste reptielsoorten, eieren gelegd worden. Deze laatste zin behoeft echter een kleine nuance. Kododo’s leggen namelijk geen heel zwikje eieren. Kododo’s leggen maar één ei. Maar dan wel één gigantisch groot ei. Uit dat ei wordt dan een zoontje of een dochtertje geboren. De eenkindpolitiek is dus niet enkel en alleen voorbehouden aan de inwoners van China.

Parthenogenese

De voortplanting van sommige andere renhagedissen is zeer uitzonderlijk. De New Mexico renhagedis is daar een prachtig voorbeeld van. Zoals de naam al verraadt, rent deze renhagedis rond in de Amerikaanse staat New Mexico. Het bijzondere aan deze renhagedis is dat er alleen maar vrouwelijke exemplaren bestaan! De New Mexico renhagedissen vrouwtjes planten zich namelijk voort via zogenaamde parthenogenese ookwel maagdelijke voortplanting genoemd. Dat wil zeggen dat hun eicellen uiteindelijk uitgroeien tot jonge renhagedisjes zonder dat een zaadcel de eicel bevrucht heeft. Alle nakomelingen zijn klonen van het moederdier en zijn dus genetisch identiek aan het moederdier. De evolutie heeft bij de New Mexico renhagedissen de mannetjes overbodig gemaakt en in de loop van de tijd vakkundig uitgeschakeld. Maagdelijke voortplanting komt wel meer voor in het dierenrijk, maar dan alleen bij ‘lagere dieren’ zoals bij vlooien en sommige vlindersoorten. De renhagedis is dus de hoogst ontwikkelde diersoort die zich zonder tussenkomst van mannetjes succesvol kan voortplanten. Uniek in het dierenrijk!

Meer informatie over de reptielen van Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba