Column: Vliegende vissen op Aruba!

Iedereen die een bioscoopkaartje kocht voor de film 'Life of Pi', zal een zeer vermakelijke avond gehad hebben. De film vertelt het verhaal van een jongen die schipbreuk lijdt op volle zee en uiteindelijk in een reddingssloepje belandt, tezamen met een orang-oetang, een zebra, een hyena en een Bengaalse tijger. Dit lijkt op het eerste gezicht een ridicule uitgangssituatie voor een onderhoudende film, maar nadat je dit avontuur in het filmhuis hebt uitgezeten, keer je toch met een ‘big smile’ huiswaarts.

De film is namelijk bijzonder knap gemaakt. Deze column is niet het podium om de plot van de film prijs te geven, maar ik kan alvast wel verklappen dat minimaal twee scènes, zich diep in het geheugen zullen verankeren. Enerzijds is daar de scène waarin een blauwe vinvis vrolijk airborne gaat en met een elegant boogje over het sloepje duikt. In een entourage van een fonkelende sterrenhemel en een door fluorescentie gekleurde hypnotiserende oceaan levert voor de kijker werkelijk fenomenale beelden op! Anderzijds ben je er tijdens de 3D-voorstelling getuige van hoe een zwerm van duizenden vliegende vissen met extreem veel geweld over het reddingsbootje dondert. Een grote lading visjes klettert bovendien in het schuitje, uit de lucht gekiept en gevangen door zowel en de hongerige tijger als de wanhopige schipbreukeling.

De laatstgenoemde shots hadden ook gemakkelijk op Aruba gedraaid kunnen worden. Op het Benedenwindse Eiland treedt namelijk regelmatig een zonsverduistering op als massa’s vliegende vissen tijdelijk de lucht verkiezen boven het de water. Bovendien belanden op Aruba, evenals in de film, geregeld tientallen vliegende vissen onfortuinlijk op de voordekken van zeilschepen en andere schuitjes die rond het eiland dobberen. Feitelijk is dit de enige manier van vissen waarbij je geen netten of hengels nodig hebt om een zeer appetijtelijke maal aan de oceaan te onttrekken. Gratis vis. Al het goede wordt je letterlijk toegeworpen!

Vliegende vis op Aruba.

Zwevende vissen

Evolutie is niets meer en niets minder dan het vergroten van de overlevingskansen van het individuele dier en de diersoort in het algemeen door opeenvolgende kleine aanpassingen. Vliegende vissen zijn een prachtig voorbeeld van zo’n evolutieproces. Bij vissen staan de roofvissen en prooivissen recht tegenover elkaar. Tussen deze twee kampen is al miljoenen jarenlang sprake van een ware wapenwedloop. Het airborne gaan van de prooivissen zodra ze bejaagd worden door roofvissen is klaarblijkelijk beloond. De evolutie ging met de vinnen van de vissen aan het werk. De borstvinnen van vliegende vissen zijn uiteindelijk dermate groot geworden, dat je ze als een soort vleugels zijn beschouwen. Bij sommige soorten vliegende vissen zijn naast de borstvinnen bovendien de buikvinnen vergroot wat zorgt voor meer draagdracht. Deze 'dubbeldekkers' onder de vliegende vissen krijgen zo nog meer 'lift' waardoor ze nog grotere afstanden kunnen overbruggen. Als vliegende vissen na hun vlucht weer in het water landen, worden de 'vleugels' weer keurig naast het lichaam geklapt om in het water zo min mogelijk weerstand te ondervinden tijdens de zwemmerij. Hoewel ze 'vliegende vissen' worden genoemd, vliegen ze feitelijk niet. Dat wil zeggen, ze maken geen vliegende bewegingen. Eigenlijk zou je moeten spreken van 'zwevende vissen'.

Als een vliegende vis gevaarlijk dicht op de huid wordt gezeten door een roofvis, ontwikkelt hij met zijn staartvin een enorme kracht en lanceert zichzelf uit het water. Vervolgens spant hij zijn 'vleugels' en zeilt boven het wateroppervlakte. De luchtprestaties van vliegende vissen zijn indrukwekkend te noemen. Op een hoogte van 6 meter kunnen ze door de lucht een afstand van 500 meter overbruggen met een snelheid van 70 kilometer per uur. En de duur van hun vlucht kan langer zijn dan een minuut. Misschien is de volgende evolutionaire stap wel dat de nu nog zwevende vissen echt vliegende vissen gaan worden. En dat ze als ze eenmaal airborne zijn, daadwerkelijk met hun borst- en buikvinnen gaan wapperen. Dat zou een mooi verhaal zijn. Vogels ontstonden immers uit reptielen en daar komt dan een tweede (vis)lijntje bij. Over de hypothese dat vogels uit reptielen evolueerden, bestaat overigens binnen de paleontologie geen consensus.

Nergens veilig

Sommige onderzoekers denken bovendien dat de vliegende vissen van tijd tot tijd het luchtruim kiezen om energie te sparen en dat het niets te maken heeft met het vluchten voor predatoren. In het water ondervindt een vis uiteraard veel meer weerstand dan in de lucht. Daarom hebben deze professoren maandenlang met 'model-vliegende visjes' geëxperimenteerd in windtunneltjes. De bevindingen zijn gepubliceerd in chique tijdschriften, waarbij de wetenschappelijke artikelen doorspekt zijn met de woorden aerodynamica, thermiek, weerstand en liftkracht. Als bovengenoemde hoogleraren een retourtje Aruba hadden geboekt, waren ze wellicht tot andere inzichten gekomen. Daar vechten vliegende vissen op volle zee geregeld voor hun leven en zetten ze wel degelijk hun luchtacrobatiek in om aan hun directe belagers te ontkomen. Belagers die overigens niet alleen in het water bivakkeren. Als een vliegende vis het luchtruim kiest, kan het zomaar zijn dat hij recht in de ogen koekeloert van een gigantische pijlstormvogel. Pijlstormvogels zijn visetende roofvogels. Deze gevederde vrienden hebben het doorgaans niet goed voor met visjes die zich als vogeltjes gedragen. Geen goed nieuws dus voor de vliegende vissen. Zo komen ze klem als beleg tussen een dodelijke sandwich. Onder water worden ze opgejaagd door dolfijnen, tonijnen en andere roofvissen. En boven water wachten pijlstormvogels, meeuwen en collega-roofvogels hen op. In de Caribische Zee die 'One Happy Island' omspoelt, kun je deze meedogenloze 'battles' tussen vliegende vissen en hun belagers met enige regelmaat waarnemen. Maar daarmee is de rampspoed voor vliegende vissen nog niet ten einde. Er is nog een derde vijand: mensen. Jaarlijks scheppen Aziatische vissers tientallen tonnen vliegende visjes uit de lucht. Deze gevleugelde vissenlijkjes vinden dan hun eindbestemming op de lokale vismarkten van onder andere Singapore en Tokio. Eet smakelijk!

Meer informatie over de vissen op Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba