Column: Biddende visarenden op Aruba!

Op Aruba wemelt het van de vogels. Meer dan honderdzeventig verschillende soorten gevleugelde vrienden zijn op het eiland gedocumenteerd. De meeste vogelsoorten gedragen zich op Aruba als pensionado’s en gebruiken het eiland om te overwinteren. Daarnaast zijn er vogels die er een korte pitstop maken om even op adem te komen. Slechts een klein deel van de vogels broedt op Aruba. Alle vogels hebben zo hun charmes, maar roofvogels spreken bij veel mensen het meest tot de verbeelding. Op Aruba zijn verschillende soorten roofvogels actief. De absolute baas van het luchtruim boven het Arubaanse land is de kuifcaracara. Alles wat op Aruba rondhuppelt en rondkruipt staat bij deze excentrieke roofvogel op het menu. In het luchtruim boven de Caribische Zee van Aruba, heeft de kuifcaracara echter niets te zoeken, dit is het domein van een andere roofvogel: de majestueuze visarend.

Visarend op Aruba.

Kosmopoliet

De visarend is wijdverspreid, samen met de slechtvalk is het zelfs de enige kosmopolitische roofvogel ter wereld. Hij komt dus op alle continenten voor, met uitzondering van Antarctica. Op Aruba wordt de visarend gabilan piskadó genoemd en is een typisch voorbeeld van een overwinteraar. Visarenden laten zich vooral langs de kust en binnenbaaien van One Happy Island zien, maar weigeren er vooralsnog om te broeden. De visarend is een echte trekvogel waarbij ze dus broeden op de ene plek en overwinteren op een andere plek. Tijdens deze migratie overbruggen ze meer dan zesduizend kilometer waarbij ze gemiddeld driehonderdtwintig kilometer per dag afleggen met een gemiddelde vliegsnelheid van veertig kilometer per uur.

Imposante vogel

De visarend is in velerlei opzichten een unieke en imposante vogel. De bovenkant van zijn vleugels en romp zijn chocolade bruin gekleurd terwijl de onderkant wit is. De vleugels van de visarend hebben overigens een spanwijdte van bijna twee meter. Het is de enige roofvogelsoort die alleen maar vis op het menu heeft staan, waarbij hij zich incidenteel nog weleens wil vergrijpen aan andere vogels of reptielen. De evolutie heeft in miljoenen jaren tijd van de visarend de perfecte roofvogel gemaakt om vissen aan het water te onttrekken. Om vissen te spotten, is de visarend uitgerust met uitmuntende ogen die het hem mogelijk maken om prooien vanaf een hoogte van maar liefst zeventig meter haarfijn waar te nemen.

Bidstand

Tijdens de jacht zet de visarend verschillende vliegtechnieken in, zo kan hij kort over het water zweven, speurend naar potentiële prooien. Als de visarend de turbo erop zet kan hij zelfs snelheden bereiken van meer dan honderddertig kilometer per uur! Maar de favoriete positie waarin hij zijn vleugels kan manoeuvreren, is in de zogenaamde ‘bidstand’. De visarend wappert dan met zijn vleugels (wieken) en houdt zijn staart gespreid naar beneden; als rem om stil te kunnen hangen. Op het moment dat hij een beweging in het water ziet die als prooi wordt aangemerkt, laat hij zich iets zakken door even de vleugels stil te houden. Tijdens dit ‘bidden’ of ‘wiekelen’ vliegt de visarend altijd tegen de wind in met dezelfde snelheid als de wind. Je kunt dus aan een biddende visarend zien waar de wind vandaan komt: hij staat altijd met de kop in de wind. Overigens verstaan ook torenvalken de kunst van het bidden. Het beeld van een biddende visarend roept al snel de vergelijking op van een Apache gevechtshelikopter die geraffineerd in de lucht stil hangt, loerend naar een vijand op de grond, die hij in het vizier heeft. Zelfs Cubaanse vissers maken dankbaar gebruik van biddende visarenden; ze kijken nauwkeurig wat de positie is van de roofvogel ten opzichte van het water, om grote scholen vissen op te sporen!

Kamikaze

Op het moment dat een visarend een vis heeft gespot, verandert de status van de vogel razendsnel van vrijwel statisch naar uiterst dynamisch. De vogel laat zich dan met een gigantische snelheid als een kamikaze piloot naar de wateroppervlakte vallen. In eerste instantie gaat de visarend met zijn snoet recht op het water af, maar net voordat hij de waterspiegel raakt, duwt hij snel zijn poten naar voren en schiet hij eerst met zijn voetjes het water in. Dit wordt een zogenaamde ‘stootduik’ genoemd. De klap op het water is gigantisch waarbij enorme krachten vrijkomen, maar de visarend is dusdanig gebouwd dat hij het zich kan permitteren om op zo’n gewelddadige manier te water te gaan. Zo bezit hij een sterke schedel en onderhuidse luchtkussentjes die als natuurlijke airbags fungeren. Bovendien kan de visarend onder water zijn neusgaten sluiten.

Speciale stekeltjes

Een visarend kan zelfs volledig kopje onder gaan als hij het water indendert. De vogel verdwijnt dan helemaal onder de waterspiegel. De roofvogel gebruikt niet zijn snavel, maar zijn klauwen om vissen onder water de stuipen op het lijf te jagen en uiteindelijk te grijpen. De klauwen vormen dus een belangrijk instrument van de visarend. De tenen zijn van gelijke lengte waarbij de buitenste teen draaibaar is. Onder de tenen zitten speciale stekeltjes die de glibberige visjes kunnen vasthouden. De visarend is een zeer succesvolle jager met een hoog slagingspercentage van de jacht. Bij meer dan vijfentachtig procent van de aanvallen wordt er daadwerkelijk een vis uit het water getakeld. Als ze weer boven water komen, schudden ze zich uit zoals ook een hond zich droogschudt als hij nat is. Als hij eenmaal een vis heeft gevangen, manipuleert hij de vis zo dat hij hem parallel met zijn lichaam meetorst. Vissen worden ook head-first onder de vogel gedragen om zo min mogelijk weerstand te hebben. Het lijkt dan net op een gevechtsvliegtuig die een grote bom met zich meetorst.

Visarend

Verdrinken

Visarenden zijn enorm sterke vogels, ze kunnen vissen van meer dan twee kilogram aan het water onttrekken. De meeste visetende vogels eten hun vangst direct op, echter de visarend neemt de gevangen vis eerst mee naar een ‘slachtplaats’. Er ligt echter altijd wel een gevaar op de loer voor de visarenden. Als de roofvogel namelijk een vis haakt, gaan zijn klauwen direct op slot. De buit kan nu alleen maar worden ontkoppeld door hem tegen een hard voorwerp aan te botsen. Normaal is dit een prima gang van zaken en zal de vis niet meer ontsnappen. Soms maakt een (onervaren) visarend een taxatiefout en grijpt een te zware vis, die hij vervolgens niet mee de lucht in kan nemen en ook niet meer kan ontkoppelen. Er ontrollen zich dan twee mogelijke scenario’s voor de onfortuinlijke visarend. Of de vogel sleept de vis mee naar de kant en kan hij zijn hachje nog redden, of de vogel zal door de vis onder water gesleurd worden en uiteindelijk de verdrinkingsdood tegemoet gaan zien. Soms worden er door vissers vissen gevangen waarbij de klauwen van een visarend nog in de rug van de vis zitten.

Onroerend goed

De visarend is in principe monogaam en zoekt dus een maatje voor het leven. Om zo’n partner te vinden, sloven met name de heren zich behoorlijk uit. Eén van de methodes om de dames te imponeren, is het showen van de vliegkunsten van het mannetje. Het mannetje trakteert het potentiële vrouwtje dan op een ware air show. Tijdens deze sky-dance voert hij de meest onmogelijke luchtcapriolen uit voor de ogen van het vrouwtje. Het vrouwtje is daar maar ten dele gevoelig voor, ze is eigenlijk meer geïnteresseerd in de ‘bruidsschat’ waarmee het mannetje op de proppen komt. De visarenddame kiest een heer met name op de locatie en de kwaliteit van het nest van het mannetje. De paartjes blijven in principe altijd bij elkaar, maar ze kunnen ook gaan scheiden als één van de twee het gedrag van de ander beu is. Het zijn net mensen. Visarenden bouwen enorme nesten die jarenlang worden gebruikt, soms meer dan zeventig jaar. De nesten bezitten naast natuurlijke materialen ook veel materialen van mensen zoals hout en plastic. Een nest kan meer dan tweehonderd kilogram wegen. Nadat de jongen zijn uitgekomen, kunnen de ouders in een straal van veertien kilometer vliegen om voedsel te halen voor hun kroost. De visarenden geven de jongen soms geen eten om ze te stimuleren om te gaan vliegen. Net-volwassen visarenden kunnen soms brutaal naar de nesten van andere visarenden vliegen om daar gevoed te worden door wildvreemde andere visarenden!

Meer informatie over de vogels van Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba