Column: Foppende vierogige koraalvlinders op Aruba!

Iedereen die op Aruba de onderwaterwereld verkent, lijkt zich te wanen in het land van melk en honing. Een vredig decor waarin zorgeloze vissen rondfladderen door grillige koraalvalleien met oogverblindende kleuren en vormen. Het is alsof je naar een nieuw ontdekt schilderij van Pieter Bruegel de Oude kijkt, met daarop een compositie van de Arubaanse onderwatergemeenschap in een luilekkerland-setting. Maar de realiteit is anders. Heel anders. Onder water speelt zich namelijk een doorlopende strijd af op leven en dood. Een snoeiharde oorlog waarbij de bewoners na het krieken van de dag er niet zeker van zijn of ze aan het einde van dezelfde dag, als de koperen ploert sissend uitdooft in de Caribische Zee, nog tot het rijk der levenden behoren.

De onderwaterwereld van Aruba is prachtig!

Giftige stekels

De honderdvijfenzestig verschillende soorten rifvissen en de overige bewoners van de zee die Aruba omspoelt, hebben zich derhalve zwaar bewapend of zetten geraffineerde overlevingsstrategieën in, om niet snel het tijdelijke met het eeuwige te hoeven verwisselen. Zo is de schorpioenvis uitgerust met een hele rits giftige stekels op zijn rug. Dreigt er gevaar, dan parkeert hij maar al te graag deze vlijmscherpe stiletto’s in zijn belager die dan direct zijn laatste adem uitblaast na de overdosis toxinen die hij dan te verhapstukken krijgt. De inktvis daarentegen trekt een inktgordijn op als hij door een roofvis op de hielen wordt gezeten. Door de inkt zal de predator gedesoriënteerd raken en het weekdier de gelegenheid krijgen om zonder kleerscheuren het hazenpad te kiezen.

David Copperfield

De vierogige koraalvlinder is een verhaal apart. Deze zeebewoner heeft geen wapenarsenaal tot zijn beschikking waarmee hij potentiële rovers de stuipen op het lijf kan jagen. Deze vis heeft een heel ander talent. De vierogige koraalvlinder is namelijk de David Copperfield onder de Arubaanse vissoorten. Evenals zijn Amerikaanse vakbroeder verstaat hij de kunst van de illusie. Wees gerust. Vierogige koraalvlinders goochelen niet met balletjes en laten ook geen Aziatische olifanten binnen luttele seconden verdwijnen.

Top tien

De kans dat duikers of snorkelaars op Aruba oog in oog komen te staan met vierogige koraalvlinders is levensgroot aanwezig. De vissen staan namelijk binnen de top tien van de meest voorkomende rifvissen van Aruba. Vierogige koraalvlinders zijn kleine ovaalvormige visjes. Ze zijn flinterdun en bovendien heel flexibel. Dankzij deze anatomische blauwdruk kunnen ze zich als slangenmensen door de kieren en gaten van koraalformaties heen wurmen, wringen en persen. Daarbij halen ze hun hele zwemrepertoire van stal zoals het op de zijkant en ondersteboven zwemmen.

Magistraal gezicht

Vierogige koraalvlinders zijn één van de weinige vissoorten die er niet voor kiezen om moederziel alleen het levenspad te bewandelen. Het zijn vissen die het liefst de dagen in koppeltjes van twee slijten waarbij ze constant liefdevol om elkaar heen fladderen. Als ze dan met de neuzen naar elkaar staan, lijkt het beeld op een vlinder. Een magistraal gezicht. Dus niet alleen de bloementuinen aan wal, die beplant zijn met pinksterbloemen, judaspenningen en distels, worden opgesierd door vlinders, maar ook de koraaltuinen in de zee, die opgebouwd uit hersenkoraal, hoornkoraal en sterkoraal, hebben hun eigen vlinders: de vierogige koraalvlinders!

Vier ogen

Als een roofvis op jacht gaat, is hij gefocust op de ogen van een prooivis. Predatoren moeten namelijk weten wat de kopkant en wat de staartkant van een potentiële maaltijd is. Uiteraard denkt een vis daar niet over na, maar wordt hij gedreven door instincten die er na miljoenen jaren van evolutie ingeslepen zijn. Predatoren kunnen namelijk alleen maar prooien op een veilige manier eten als deze head-first naar binnen geschoven worden. Als een prooivis tail-first wordt opgegeten kan deze zijn (scherpe) dorsale vinnen nog uitklappen en daarmee de predator ernstig verwonden. Vierogige koraalvlinders maken dankbaar gebruik van deze wetenschap om predatoren om de tuin te leiden. Ze hebben namelijk vier ogen. Twee grote valse ogen aan de staartkant en twee kleine echte ogen aan de kopkant. Als een roofvis een vierogige koraalvlinder in zijn vizier krijgt, kraakt zijn brein van verwarring. Op de eerste plaats taxeert hij de visgrootte verkeerd in. De grote valse ogen veronderstellen namelijk dat hij te maken heeft met een enorm grote vis. De predator kan hierdoor zo geïntimideerd raken dat hij zijn aanval staakt.

Indicatoren

Als de roofvis toch voor de aanval kiest, ontstaat er een fascinerende situatie. In het algemeen nemen vissen die aangevallen worden doorgaans de vlucht naar voren om aan de belager te ontkomen. Vierogige koraalvlinders doen dat ook, maar zij wekken, vanuit de point of view van de aanvaller, door de valse ogen de illusie dat ze achteruit zwemmen. Dit kan voor de aanvaller een reden zijn om de aanval te staken. Een predator die zijn aanval toch doorzet en zijn tanden aan de kant van de valse ogen plaats, denkend met de kop van zijn prooi van doen te hebben, komt van de koude kermis thuis. Door deze tail-first situatie krijgt de vierogige koraalvlinder de kans om zijn stekelige dorsale vinnen uit te klappen en deze in het gehemelte van de predator te prikken. De predator zal de vierogige koraalvlinder weer uitspugen. De dagelijkse maaltijd van vierogige koraalvlinders is vrij overzichtelijk. Op de menukaart staat namelijk alleen maar koraal. Door deze wetenschap kun je indirect dus iets zeggen over de algemene gezondheid van het rif. De vierogige koraalvlinders zijn een soort indicatoren van het welzijn van het rif omdat ze zogezegd alleen maar koraal eten. Valt het aantal vierogige koraalvlinders op het rif terug dan is het waarschijnlijk dat de rifkwaliteit achteruit gegaan is.

Aquarium-sloper

Aquariumhouders moeten zich dit ook goed realiseren als ze vierogige koraalvlinders in hun vissenkommen kieperen. Ze eten namelijk niet met de pot mee maar gaan direct aan het koraal knagen wat in het aquarium voorhanden is. Vaak hebben aquarianen jarenlang met heel veel bloed, zweet en tranen een mini-koraalrifje opgebouwd in hun zeeaquarium. Dan is het wel zuur dat een zwikje vierogige koraalvlinders in een paar weken tijd de sloophamer hanteert en het rifje met de grond gelijkmaakt. Daarnaast zijn vierogige koraalvlinders extreem territoriaal naar soortgenoten toe. Ze kunnen dan erg agressief worden en elkaar de tent (kom) uitvechten. Wellicht is het dan ook een beter idee vierogige koraalvlinders vrijelijk te laten ronddartelen op het Arubaanse rif in plaats van ze thuis in glazen potten op te sluiten!

Meer informatie over de rifvissen van Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba