Column: Unieke Arubaanse holenuiltjes!

Veel landen hebben kleuren, dieren en planten als hun nationale symbool. De kleuren vinden we dan terug in de vlag. Rood, wit en blauw voor Nederland. Dieren en of planten duiken vaak op in het wapen van een land. Een leeuw voor ons polderlandje. In tegenstelling tot Nederland – waar leeuwen zich alleen maar in dierentuinen vervelen – gebruiken de meeste landen dieren voor hun nationale symbool, die ook daadwerkelijk in dat land in het wild leven. Nieuw-Zeeland heeft zijn grappige kiwi – een vogeltje met een raar snaveltje, overigens niet te verwarren met wat bij de supermarkt op de groenteafdeling ligt – , Canada heeft zijn robuuste bever en de Verenigde Staten hebben hun superieure Adelaar. De inwoners van bovengenoemde landen associëren zich maar al te graag met hun dierlijke vaandeldragers. Mauritius had ook een beest. Mauritius had zijn dodo. Een stevige loopvogel. Maar de dodo’s van toen zijn niet meer. Allemaal opgepeuzeld door Nederlandse kolonisten. Over deze pechvogels later meer. In 2012 heeft Aruba ook een dier tot nationaal symbool gepromoveerd. Een vogel. Een hele kleine vogel. De Arubaanse holenuil.

Bungalow

De Arubaanse holenuil is een zeer zeldzaam roofvogeltje van amper 20 centimeter groot, met opvallende lange poten en grote gele ogen. Het vogeltje komt alleen maar op Aruba voor. Uniek dus. Als het beest zijn snavel opent, maakt hij een 'shoco' geluid. Om deze reden wordt het vogeltje op Aruba de shoco genoemd. Het uiltje staat ook bekend als het konijnenuiltje. De meeste uilensoorten jagen alleen ’s nachts. De Arubaanse holenuilen daarentegen, gaan zowel ’s nachts als overdag op rooftocht, waarbij insecten, kleine knaagdieren, kleine hagedissen en kleine vogeltjes de klos zijn. Het uiltje graaft holen in de grond om zijn eitjes daarin te leggen. Als ze eenmaal nestjes hebben, worden deze te vuur en te zwaard verdedigd tegen mogelijke belagers. De Arubaanse holenuil gaat dan heel hard schreeuwen en maakt bovendien kamikaze-achtige duikvluchten richting de predatoren. De holen worden overigens niet alleen gebruikt om eitjes te leggen, maar fungeren ook als comfortabele bungalows op de heetste momenten van de dag. Als de koperen ploert het felst schijnt, maken de uiltjes zich op voor een siësta en trekken zich dan terug in hun ondergrondse villa’s. Arubaanse holenuilen houden zich voornamelijk op in het Arikok Nationaal Park, maar met een beetje geluk zijn ze ook elders op Aruba te spotten.

Schattig

Arubaanse holenuiltjes zijn dieren met een zeer hoge aaibaarheidsfactor. De vogeltjes zitten constant te buigen als nederige Japannertjes en met hun grote ogen te knipperen als Marilyn Monroe. Bovendien draaien ze doorlopend hun kopjes 270 graden. De nekwervels van de uiltjes zijn zo geconstrueerd dat dit anatomisch mogelijk is. Dit alles ziet er natuurlijk heel vertederend en grappig uit. Maar vergis je niet. Het zijn roofvogels. Voor muisjes en hagedisjes kan dat 'buigen als een knipmes', dat 'opzichtige oogknipperen' en dat 'rondtollen van kopjes' gestolen worden. Als een muisje of hagedisje namelijk oog in oog komt te staan met een holenuiltje, staat hij sneller dan dat hij met zijn eigen ogen kan knipperen, bij Petrus aan de hemelpoort.

Vogel app

De Arubanen zijn erg trots op de Arubaanse holenuil en zijn beeltenis prijkt dan ook op vele gebruiksvoorwerpen op het eiland, onder meer op bankbiljetten en postzegels. Zoals eerder vermeld is het diertje in 2012 het nationale symbool van het Benedenwindse Eiland geworden. Dit was voor de Centrale Bank van Aruba een mooie gelegenheid om een speciale munt uit te geven. Op deze zilveren herdenkingsmunt staat de Arubaanse holenuil prominent afgebeeld. Deze munt is een primeur in de muntenmakerij-business. De munt is namelijk voorzien van zogenaamde Augmented Reality. Aan de binnenkant van de munt is derhalve een hoop elektronica verwerkt. Door de munt te scannen met een smartphone, zal er informatie over het vogeltje in het scherm van de telefoon verschijnen. Handig.

Dodo

Helaas staat de toekomst van de uiltjes onder druk. Het aantal broedparen van de Arubaanse holenuil wordt op dit moment geschat op ongeveer 200. Oprukkend toerisme en ongewenste slangen bedreigen hun voortbestaan op Aruba. Gaat voor de uiltjes het dodo-scenario zich ontvouwen? De dodo was een van de eerste diersoorten die door toedoen van de mens is uitgestorven. Ze kwamen alleen voor in de bossen van Mauritius. Doordat ze geen vijanden hadden, konden ze daar miljoenen jaren vredig rondstappen en ging zelfs de functie van hun vleugels verloren. Dodo’s hoefden immers voor niets en niemand op de vlucht te slaan. Maar op een dag kwamen er wel vijanden. De VOC ging op het eiland suiker telen en voor deze suikerteelt was veel ruimte nodig. Er werden hele grote percelen bossen gekapt en afgebrand. Hierdoor kwam de natuurlijke leefomgeving van de dodo’s ernstig in gevaar. Bovendien is het telen van suiker zwaar werk. Daar krijg je honger van. De honger kon moeiteloos gestild worden met het vlees van de dodo’s. De beesten wisten niet wat vijanden en predatoren waren en lieten zich daardoor gemakkelijk vangen. Ze hadden altijd in een vogelparadijs geleefd en waren bijna handtam. Helaas ging er nu een andere wind waaien en werden ze bij bosjes doodgeknuppeld door de hongerige kolonisten. Maar dat is nog niet alles. Voordat de Nederlandse kolonisten op Mauritius arriveerden, waren er op het eiland geen zoogdieren. Via de schepen van VOC werden muizen, ratten, varkens en honden op eiland geïntroduceerd. Dit was ook een regelrechte ramp voor de dodo’s. Deze dieren vraten de eieren, kuikens en volwassen dodo’s op. Uiteindelijk was het na het arriveren van de eerste mensen op Mauritius, binnen 100 jaar gedaan met de dodo’s. Dodo’s hebben overigens vandaag de dag mythische vormen aangenomen. Mensen blijven totaal gefascineerd door deze vadsig ogende vogels. Een van de grootste dodo-adepten was wijlen Boudewijn Büch.

Wurgslangen

Op Aruba worden geen bossen platgebrand om suiker te telen. Weliswaar wordt er geen suiker verbouwd, maar er worden wel steeds meer huisjes, hotelletjes en appartementjes op het Caribische eiland gebouwd. Hierdoor verdwijnt er steeds meer van de natuurlijke leefomgeving van de uiltjes. Gelukkig is een vijfde deel van Aruba onderdeel van het Arikok Nationaal Park. Uiteraard zullen hier nooit de heipalen de grond in verdwijnen. Daarnaast is in het verleden op Aruba ook een dier geïntroduceerd dat een bedreiging vormt voor de holenuiltjes. Twaalf jaar geleden zijn op Aruba een paar boa constictors vrijgelaten. boa’s horen uiteraard niet op Aruba thuis. Doordat deze slangen geen natuurlijke vijanden hebben op Aruba, konden hun aantallen het afgelopen decennium explosief toenemen. Op dit moment leven er duizenden van deze reptielen in de Arubaanse natuur. De slangen zijn overigens ongevaarlijk voor mensen. Voor mensen weliswaar ongevaarlijk, maar wel dodelijk voor heel veel beesten die op het eiland rondkruipen en rondfladderen. De boa’s oogsten jaarlijks maar liefst 50.000 dieren uit het Arubaanse landschap. Helaas zit daar ook een zwikje holenuiltjes bij. De boa’s zijn op Aruba vogelvrij verklaard. De Arubaanse autoriteiten doen er alles aan om zoveel mogelijk boa’s te vangen en om op deze manier de schade van het kwetsbare Arubaanse ecosysteem te beperken. Hopelijk is het niet te laat voor de uiltjes!

Meer informatie over de vogels op Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba