Column: Verraderlijke manzanillabomen op Aruba!

De gevaarlijkste diersoort op aarde – de vaalgestreepte zeeslang – laat zich in de wateren die Aruba omspoelen niet zien. Dat is toch wel een geruststellende gedachte. Het reptiel heeft namelijk voldoende gif aan boord om 10.000 mensen direct te laten hemelen. De beruchtste boomsoort op de planeet daarentegen – de manzanillaboom – schiet wél vrolijk wortel op One Happy Island. Van dit onschuldig lijkende boompje zijn alle onderdelen bijzonder giftig! Voor alle niet-botanici onder ons, die Aruba willen verblijden met een bezoekje kan het derhalve geen kwaad wat kennis te vergaren over deze bijzondere boomsoort. Een boom die overigens een belangrijke ecologische functie vervult binnen het fragiele ecosysteem van het Caribische eiland. Reptielen en vogels dragen het boompje namelijk op handen, mensen daarentegen kunnen maar beter met hun tengels van de 'manzanilla' afblijven.

Groene knolamaniet

Niet alle plantensoorten die ontstaan zijn na een evolutieproces van miljoenen jaren (of die in zeven dagen door God geschapen zijn) zijn geschikt voor menselijke consumptie. Sommige planten en vruchten zijn dodelijk giftig. Als je je boodschappenwagentje niet volstort met groentes en fruit in de supermarkt, maar in de natuur op jacht gaat naar de nodige vitamientjes, moet je donders goed weten wat je wél of juist niet uit de grond kunt trekken of van een boom kunt plukken. Paddenstoelen zijn een voorbeeld van natuurproducten waarbij het nog gruwelijk vaak fout gaat. Met name in Oost-Europese landen is het plukken van paddenstoelen een nationale hobby. Lekker voor in de soep of in de ragout. Tijdens het seizoen trekken de plukkers met tienduizenden tegelijkertijd het bos in, om de jacht te openen op de eetbare schimmels. Zogezegd moet je dan wel goed weten welk kabouterhuisje te kunt ontwortelen en bij welk plophuisje je het beste een blokje kunt omlopen. Zoals eerder vermeld gaat deze taxatie nog vaak mis. Honderden onfortuinlijke Russen en Oekraïners proppen jaarlijks uiterst giftige paddenstoelen in hun mond om een paar tellen later morsdood neer te vallen. Als je bijvoorbeeld een groene knolamaniet in de soep kiepert zul je een smakelijk ogende soep op tafel kunnen zetten. Iedereen die ervan zal snoepen zal echter minder smakelijk gedrag gaan vertonen, namelijk door de volledige maag- en darminhoud uit te kotsen. Als je daar nog de kans voor krijgt. Vaak is het al te laat.

Appel des doods

Evenals paddenstoelen hebben appels ook zo’n schizofrene reputatie: mooi en lekker, maar soms levensgevaarlijk. Een reputatie die meer dan 2000 jaar terug in de tijd gaat. Zo werden Adam en Eva in het paradijs al verleid om aan een verboden appeltje te gaan knagen. We weten allemaal hoe dat afliep. Ook Sneeuwwitje kreeg een appeltje voor de dorst te verhapstukken. Na één hapje was het al game over voor het mooie prinsesje. Maar Sneeuwwitje had geluk. Haar lijkkistdragers struikelden klunzelig over een op de weg liggende boomstronk, waardoor het afgebeten appel-partje pardoes uit de keel van het knappe meisje van adel schoot. Sneeuwwitje kreeg weer lucht.

Maar naast de gifappeltjes uit oude religieuze geschriften en sprookjes zijn er ook nu nog appeltjes en op appeltjes-gelijkenden waar je beter niet je tanden in kunt zetten! De manzanillabomen die op het strand van Aruba groeien en bloeien, dragen bijvoorbeeld ook welogende en welriekende appeltjes die bij menigeen het water in de mond doen lopen. Het is echter zaak om je te beheersen. De naam manzanilla betekent in het Spaans 'kleine appel', maar daarnaast heeft de manzanillaboom ook wat minder onschuldige namen zoals de 'appel des doods' en de 'boom des doods'. Dat is niet voor niets.

Brandblaren

De meeste planten hebben vijanden, namelijk dieren. Dieren vreten aan planten. Planten kunnen verschillende verdedigingslinies optrekken om zich hiertegen te wapenen. Cactussen zijn daar het meest markante voorbeeld van. Cactussen hebben hun bladeren omgevormd tot doornen. Dieren die zich willen vergrijpen aan de stekelplantjes komen doorgaans van de koude kermis thuis. In plaats dat ze hun buikje rond zullen eten, worden ze gepierced volgens de laatste modetrends. Andere planten en bomen zetten gif in om vraatzuchtige dieren de stuipen op het lijf te jagen. De absolute koning van het plantengif is de manzanillaboom. Manzanilla’s zijn ellipsvormige, 15 meter hoge bomen met van boven felgroene blaadjes en kleine groene appeltjes. Alles aan de manzanillaboom is giftig. De bast, de takken, de bladeren en de appeltjes. Als er een tak of blad van een manzanillaboom breekt komt er melkachtig sap vrij dat zodra het in aanraking komt met de huid, ogen of slijmvlies brandwonden en blaren zal veroorzaken. Een appeltaart bakken met de appeltjes van de manzanillaboom is geen goed idee. Waarschijnlijk raak je dan verzeild in je laatste avondmaal.

Gifpijl

Duizenden jaren geleden gebruikten de Caribische indianen al het sap van de manzanillaboom om daar hun gifpijlen mee te vullen. Ze gooiden ook de bladeren van de manzanilla’s in de drinkwatervoorzieningen van hun vijanden. Daarnaast bonden ze hun gevangengenomen opponenten aan de manzanillabomen waardoor deze een langzame en pijnlijke dood te wachten stonden. Zelfs de beroemde Spaanse ontdekkingsreiziger Juan Ponce de León kreeg te maken met het gif van de manzanillaboom. Toen hij probeerde om het huidige Florida te koloniseren stuitte hij op veel weerstand van de plaatselijke bevolking: de indianen. Eén indiaan was de indringer meer dan zat, kromde zijn boog en vuurde een pijl af op de afgezant van het Iberische Schiereiland. Deze met manzanillaboomgif gevulde pijl trof doel en dwong de Spanjaard direct naar het rijk der overledenen te verhuizen.

Waarschuwingsbordjes

Manzanilla’s hebben nog meer gevaren in huis. De boom zal namelijk door zijn natuurlijke parasol mensen verleiden om op het strand er onder te gaan liggen. Lekker met je rug tegen de stam. De rug zal dan niet verbranden door de zon maar wel door de bast van de boom. De huid zal er vanaf bladderen. Zelfs het schuilen voor de regen onder de manzanillaboom is een risicovolle onderneming! Als het zwaar regent kunnen namelijk takjes afbreken en kan het melksap zich vermengen met het regenwater. Dit goedje kan dan op de huid terecht komen en ernstige blaren veroorzaken. Ook je auto onder de manzanillaboom parkeren als het regent is geen goed idee. Het mengel van regenwater met melksap zal de autolak genadeloos wegvreten. Als je door al het bovengenoemde in een woedeaanval het boompje zou willen platbranden, tovert hij nog een laatste truc uit zijn hoed, want ook de rook die bij de verbranding van een manzanillaboom vrijkomt is namelijk giftig. Opletten met de manzanilla’s dus. De manzanillaboom komt op alle Caribische eilanden voor. Op de meeste eilanden staan er waarschuwingsbordjes bij de boompjes of er staan er hekken omheen. Zo ook op Aruba en Curaçao. Opmerkelijk genoeg niet op Bonaire!

Meer informatie over de flora op Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba