Column: Zwaartekracht-tergende gekko's op Aruba!

Naast het feit dat Aruba een fantastische bestemming is voor zon- en strandminnende toeristen blijkt het zonovergoten eiland ook een perfecte habitat te zijn voor tal van diersoorten. De vogels zijn in de meerderheid. Ruim 170 verschillende soorten gevleugelde vrienden fladderen rond in het Arubaanse luchtruim, maar ook de Caribische Zee die Aruba omspoelt valt in de smaak, ongeveer 165 rifvissoorten bevolken het koraalrif van het strandeiland. Daarnaast zijn reptielen en amfibieën ruim vertegenwoordigd op Aruba. Zo scharrelen er op het Benedenwindse Eiland 13 verschillende soorten hagedissen rond. Onder deze hagedissen bevinden zich zes verschillende gekkosoorten.

Gekko.

Wijd verspreid

Gekko’s leven overigens niet alleen maar op Aruba. Met meer dan 1500 verschillende soorten behoren de gekko’s tot een van de grootste groepen van gewervelde dieren die op alle continenten voorkomen, met uitzondering van Antarctica. Gekko’s zitten er klaarblijkelijk graag warmpjes bij. Alhoewel, de 'Aruba bladvingergekko' is een gekkosoort die zich wél alleen maar laat zien op het strandeiland en dus endemisch is voor Aruba. De 'Afrikaanse huisgekko' is ook een gekkosoort die op Aruba rondwandelt maar zéker niet endemisch is voor het eiland. Sterker nog, de Afrikaanse huisgekko werd pas in 2004 door mensen op 'One Happy Island' geïntroduceerd. Overigens hadden ze dat beter niet kunnen doen, het beest blijkt namelijk een felle concurrent te zijn voor de andere gekko’s als het gaat om voedsel en leefgebied. De gekko’s verrichten op Aruba nuttig werk door het wegwerken van enorme hoeveelheden insecten die rondzoemen op het Benedenwindse Eiland. Ook vleermuizen dragen een steentje bij om het insectenvolkje te decimeren en het eiland dragelijk te houden voor de Arubanen en toeristen. Binnen de vijf verschillende groepen van hagedissen die onderscheiden worden, bezitten gekko’s een aantal unieke eigenschappen. Door zijn typische uiterlijk en zijn vaardigheden zijn gekko’s onmiskenbare dieren.

Stembanden

Gekko’s hebben relatief grote ogen en tenen en bezitten daarnaast een afgeplatte kop die verder geen tierlantijnen bevat. Bij de meeste andere hagedissen vormt de kop de basis van allerlei kammen, hoorns of stekels. Op de kop van een gekko mogen dan wel geen spectaculaire bouwseltjes staan, de kop vormt daarentegen wel de behuizing van unieke structuren. Gekko’s zijn namelijk de enige reptielen die stembanden hebben en dus echte geluiden kunnen maken. Andere reptielen kunnen alleen maar sissen, grommen of ratelen. Als de omstandigheden erom vragen kunnen gekko’s een heel repertoire van geluiden uit hun mouw schudden. Zo kunnen ze onder andere blaffen, brullen, schreeuwen, loeien en gillen. En er zijn genoeg situaties waarbij gekko’s hun stem moeten verheffen. Gekko’s worden namelijk doorlopend gepredeerd en moeten daarnaast bij tijd en wijle op zoek naar een partner. In beide gevallen worden de stembanden ingezet om enerzijds de belagers af te schrikken en anderzijds om potentiële geliefden te bekoren. Bovendien zetten gekko’s geluid in om de positie van collega gekko’s te bepalen. Geluid is daarvoor erg geschikt omdat vrijwel alle gekko’s nachtactief en bovendien bijzonder goed gecamoufleerd zijn. Ook het woord 'gekko' komt van het feit dat gekko’s in staat zijn om geluid te produceren.

Als bepaalde Aziatische gekkosoorten hun muil openen, roepen ze 'gek' genoeg hun eigen naam: gekko gekko… Mocht een roofdier zich toch niet laten afschrikken door de scheldkanonnade van een gekko en de aanval doorzetten, kan een gekko nog een laatste troef op tafel leggen om zijn vege lijf te redden. Gekko’s kunnen namelijk hun staart afwerpen als ze worden aangevallen en zo ontkomen aan hun belager. Overigens leven er in het wild nog maar weinig gekko’s die schadevrij rondhuppelen en die nog in het bezit zijn van hun originele staart. Maar de meest fascinerende eigenschap die gekko’s bezitten is het feit dat ze schijnbaar een 'loopje nemen' met één van de voornaamste natuurwetten, namelijk de zwaartekracht!

Plakkie Plakkie...

Dat een gekko een muurtje kan nemen met een hoek van 90 graden valt nog enigszins te billijken, maar op het moment dat een gekko vervolgens 'op-zijn-kop-hangend' vrolijk over het plafond aan de wandel gaat, sta je als toeschouwer wel raar te klappertanden. Volgens de wet van de zwaartekracht zou het hagedisje dan namelijk in een vrije val naar beneden moeten kletteren, maar niets daarvan… de gekko marcheert gewoon door… alsof Isaac Newton nooit heeft bestaan. Het wonder van de gekko’s houdt de mensheid al eeuwen bezig. Pas sinds het jaar 2000 hebben de willie wortels van onze planeet het grote mysterie van de gekko’s opgelost! Dit is natuurlijk uiterst curieus. We zijn al 71 jaar lang in staat om piepkleine atoomkernen te splijten, we hebben in 1969 wijlen Neil Armstrong op de maan gezet en we voeren al 46 jaar lang complexe harttransplantaties uit. Maar het uitdokteren waarom gekko’s niet – zoals alle andere voorwerpen en dieren – vanaf iedere willekeurige hoogte met een valversnelling van 9,8 meter per seconde naar de aarde worden gezogen was klaarblijkelijk een brug te ver.

Gekko’s hebben geen zuignapjes aan hun pootjes gemonteerd zoals bij inktvissen. Gekko’s hebben ook geen haakjes aan hun voetjes verankerd zoals bij insecten. Gekko’s smeren ook geen '2-componentenlijm' onder hun voetkussentjes zoals bij slakken. Nee, gekko’s maken gebruik van de zogenaamde 'Vanderwaalskrachten'. Vanderwaalskrachten zijn zeer zwakke elektromagnetische krachten tussen atomen, genoemd naar de Nederlandse natuurkundige en Nobelprijswinnaar Johannes Diderik van der Waals. Als een gekko over het plafond loopt gebeurt het volgende: de atomen die 'binnenin' het plafond zitten trekken elkaar aan door de genoemde Vanderwaalskrachten. De atomen die aan het oppervlak van het plafond zitten hebben echter de neiging om Vanderwaalskrachten uit te oefenen naar objecten die in de buurt van het plafond komen. Gekko’s maken hier dankbaar gebruik van. Zoals gezegd zijn de Vanderwaalskrachten extreem zwak. Maar door de ingenieuze anatomie van de gekkopootjes kunnen de gekko’s toch de Vanderwaalskrachten maximaal inzetten. Gekko’s hebben daartoe speciale gegleufde 'kussentjes' op hun tenen laten implanteren. Deze duizenden kussentjes zijn uitgerust met miljoenen minuscule haartjes. Deze piepkleine haartjes hebben op hun beurt weer miljarden onzichtbaar kleine uitlopertjes.

Ieder individueel uitlopertje oefent een zeer kleine Vanderwaalskracht uit naar het plafond, maar omdat er miljarden uitlopertjes zijn ontstaat er uiteindelijk een gigantische kracht! Deze zuigkracht is zo groot dat een kleuter met een gewicht van 30 kilogram aan een op zijn kop hangende gekko kan gaan hangen zonder dat deze loslaat van het plafond… Op Aruba wordt de gekko 'pega-pega' genoemd hetgeen 'plakkie plakkie' betekent. Sommige Arubanen hebben zelfs een beetje angst voor de pega-pega. Ze denken dat de reptieltjes zich zo hard op hun huid kunnen vastzuigen dat ze er alleen nog maar met een brandende sigaret, heet water, azijn of strijkijzer van te verwijderen zijn. Wetenschappers en ondernemers daarentegen hebben de gekko omarmd. Zij proberen de 'gekko-technologie' in te zetten als alternatief voor magneten, lijm, zuignappen, stekels en klauwen!

Meer informatie over reptielen op Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba