Column: Van U-boot tot Atlantis Submarine op Aruba!

Ondanks het feit dat Aruba en Curaçao twee kleine eilanden zijn, Aruba is even groot als Texel en Curaçao heeft drie keer het formaat van het genoemde Waddeneiland, hebben de twee Caribische eilanden een cruciale rol gespeeld in de Tweede Wereldoorlog. Op Aruba en Curaçao stonden namelijk rond de jaren veertig van de vorige eeuw, gigantische olieraffinaderijen die verantwoordelijk waren voor het grootste deel van de kerosine die werd gesoupeerd door de enorme luchtvloot van de geallieerden gedurende de oorlog. Deze cruciale ‘vliegtuigtankstations’ voor de Engelse, Franse en Amerikaanse bondgenoten op de Antillen bleven lang buiten schot van de Duitsers, maar in 1942 kwam daar abrupt een einde aan. In dat jaar dook de zwaarbewapende Kriegsmarine op voor de oostkust van de Verenigde Staten en in de Caribische archipel.

Slag om de Atlantische Oceaan

Om het scheepsverkeer en daarmee de maritieme aanvoerlijnen van de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog te dwarsbomen, streefden de Duitsers naar de totale hegemonie over de Atlantische Oceaan. Gedurende de eerste jaren van de oorlog slaagde de Kriegsmarine daar bijzonder goed in. Tussen 1940 en 1941 was het zelfs voor de Kriegsmarine prijsschieten op de Atlantische Oceaan. Duizenden militaire en civiele schepen van de geallieerden werden naar de bodem van de zee geschoten. De Duitsers waren heer en meester. Deze ongekende successen hadden ze niet te danken aan de inzet van hun oppervlakteschepen. De Kriegsmarine bezat namelijk in vergelijking tot de geallieerden zeer weinig slagschepen, pantserschepen en kruisers. Maar de Duitsers hadden iets geniaals bedacht. Zij hadden namelijk een ander marineonderdeel tot mastodontische proporties opgeschaald. De Kriegsmarine bezat aan het begin van de oorlog een gigantische onderwatervloot die gevuld was met de uiterst dodelijke U-boten. Uiteindelijk meer dan twaalfhonderd stuks!

Roedeltactiek

Naast het feit dat de Duitsers een overweldigende numerieke meerderheid aan duikboten bezaten, waren ook de tactieken die de U-boten inzetten ongekend succesvol. Dit hadden ze te danken aan Karl Dönitz. Deze Duitse marinecommandant had het gedrag van wolven tijdens hun jacht goed bestudeerd en geconstateerd dat deze roofdieren zeer voorspoedig in roedelverband jagen. Dönitz introduceerde deze Rudeltaktik ook bij de strategische acties van de U-boten. Bij de roedeltactiek zochten de U-boten individueel naar konvooien van transportschepen. Was zo’n konvooi eenmaal gevonden, riep de U-boot met morsesignalen via de radio andere duikboten die in de omgeving voeren op en werd gezamenlijk de aanval ingezet. Op deze manier werden duizenden kansloze schepen geraffineerd omsingeld en vervolgens dodelijk getorpedeerd. Winston Churchill, de Britse premier gedurende de Tweede Wereldoorlog, verklaarde na de oorlog, dat de onverslaanbare Wolfpack-strategieën van de Duitse U-boten hem doorlopend slapeloze nachten hadden bezorgd. De suprematie van de Kriegsmarine over de vloot van de geallieerden op de Atlantische Oceaan tijdens de beginjaren van de oorlog wordt de First Happy Time genoemd.

Paukengeroffel

Maar door de verdere ontwikkeling van radar en sonar konden de Engelse strijdkrachten zich steeds beter verweren tegen de Duitse onderzeebootterreur. Het werd voor de Duitsers steeds moeilijker om succesvolle operaties uit te voeren in het noordwesten van de Atlantische Oceaan. Er moesten grote risico’s genomen worden en de verliezen van U-boten nam scherp toe. In maart 1941 kwam er dan ook een einde aan de First Happy Time. Maar in januari 1942 startte de Kriegsmarine de zogenaamde Unternehmen Paukenschlag en werd hiermee de Second Happy Time ingeluid. Twee bloeddorstige Duitse duikbootroedels verlegden namelijk hun jachtterreinen naar nieuwe stukken van de oceaan. De eerste roedel stak de Atlantische Oceaan over en begon te jagen op prooien die zich voor de Amerikaanse westkust bevonden. De Amerikaanse marine was op dat moment nog niet opgewassen tegen de geraffineerde Duitse onderzeebootstrategieën en kon dus haar konvooien niet beschermen. Hierdoor begon voor de Kriegsmarine de tweede ronde van het prijsschieten.

U-156

De tweede roedel overbrugde ook de oceaan en ging vervolgens jagen in het Caribische gebied, waarbij de olietankers en olieraffinaderijen op Aruba en Curaçao als de grootst mogelijke prooien werden beschouwd. Op 16 februari 1942 dook de U-156 op voor de kust van Aruba en torpedeerde vervolgens de Amerikaanse olietanker Pedernales en de Britse olietanker Oranjestad naar de bodem van de Caribische Zee. Nadat de U-156 de twee tankers tot zinken had gebracht, ging de duikboot voor de hoofdprijs: de megaolieraffinaderij dicht aan de kust van het Caribische eiland. Doordat de olie-installatie zich aan wal bevond, kon deze uiteraard niet getorpedeerd worden. Hierdoor moest de U-156 zich aan de wateroppervlakte melden om vervolgens het zware boordgeschut in stelling te brengen. De U-156 kon geschiedenis schrijven door in een klap de vrijwel gehele luchtvloot van de geallieerden droog te leggen van kerosine. In de totale euforie die heerste onder de bemanning van de Duitse duikboot, werden echter procedurefouten gemaakt bij het afvuren van de granaat waardoor het geschut tot ontploffing kwam. De schutter verloor hierbij zijn leven. Aruba en waarschijnlijk de rest van de wereld, kropen door het oog van de naald.

Duikboot versus onderzeeër

Tegenwoordig is het aantal U-boten van de Deutsche Marine gedecimeerd tot vier stuks, maar in totaal dobberen er mondiaal meer dan vijfhonderd militaire onderzeeërs rond. Een deel van deze oorlogschuitjes wordt nog braaf volgetankt met diesel. Bij een ander deel is een mini-kerncentrale aan boord waarin uranium wordt gedwongen zich te splijten. Gespleten uranium krijgt het warm en wil dan stoom afblazen. Deze stroom wordt vervolgens aangewend om de kernonderzeeërs voort te stuwen. Als je overigens Nederlandse marinemensen op de kast wil jagen, moet je de woorden duikboot en onderzeeboot lekker door elkaar husselen. Volgens hen is een duikboot namelijk totaal iets anders dan een onderzeeboot. Een duikboot ‘duikt’ alleen als het aan de wateroppervlakte te link wordt. Bij een onderzeeboot vormt de onderwaterwereld doorlopend de natuurlijke habitat.

Atlantis VII

Naast militaire duikboten varen er op aarde zo’n twintig civiele onderzeeboten rond. Deze schuitjes worden voor toeristische doelen ingezet. Atlantis Submarines is de naam van het grootste bedrijf in deze branche. Inmiddels heeft het bedrijf in het Caribische gebied en op Hawaï elf duikboten in de vaart. Sinds 1990 kun je op One Happy Island aan boord stappen van de Atlantis VII. De Atlantis VII biedt plaats aan zesenveertig passagiers en duikt tot een diepte van vijftig meter. Passagiers hoeven overigens niet bevreesd te zijn voor hun veiligheid. De Atlantis VII is niet door een zwikje Willie Wortels in elkaar geschroefd krakkemikkig onderwatersloepje, maar een door maritieme ingenieurs vervaardigden sigaarvormige onderzeeër, die met vlag en wimpel de zware keuringen van de scheepvaartinspectie heeft doorstaan. Tijdens het tochtje maken de opvarenden kennis met het mooie koraalrif van Aruba met al haar kleurrijke bewoners. De brutale rifvissen zwemmen zelfs vlak langs de raampjes van de Atlantis VII en gapen vervolgens stoïcijns naar binnen. Dit leidt tot grote hilariteit onder de toeristen die aan boord zijn. Gedurende de vaart slalomt de kapitein van de Atlantis VII zijn duikboot ook langs de vliegtuig- en scheepswrakken die onder andere tijdens de Tweede Wereldoorlog op de Arubaanse zeevloer hun laatste rustplaats vonden. Het toeristenduikbootje op Aruba heeft het dus mogelijk gemaakt mensen te laten zien en ervaren wat eenenzeventig jaar eerder een vijandige Duitse duikboot rondom het eiland kon aanrichten!

Meer informatie over wrakken op Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba