Column: Zichzelf vastklemmende koningstrekkervissen op Aruba!

De Caribische Zee die Aruba omspoelt telt 165 verschillende soorten rifvissen. Deze vissen zitten uiteraard niet allemaal op een kluitje, maar manifesteren zich binnen de specifieke lagen van de waterkolom. Sommige vissen – zoals tarpons, barracuda’s en andere roofvissen – jagen en leven het liefst in het open water. Andere rifbewoners daarentegen dartelen bij voorkeur rond tussen de fraai gevormde koraalwouden. Daar vinden ze beschutting en hun relatieve veiligheid. Daarnaast zijn er visjes die het best gedijen in de onderste laag van de waterkolom. Deze zogenaamde bodemvissen hebben de vloer van de oceaan gekozen als hun natuurlijke habitat. De koningstrekkervissen zijn een van de meest markante voorbeelden van bodemvissen op Aruba.

Theo en Thea

Toen ooit betoverende kleuren werden uitgedeeld, stonden de koningstrekkervissen duidelijk vooraan. Binnen het schitterende kleurenpatroon van de koningstrekkervissen nemen blauw, violet en turquoise een prominente plaats in. Dit ziet er oogverblindend mooi uit. De in de menselijke retina residerende kegeltjes wacht dan ook een ongekende traktatie bij het waarnemen van een koningstrekkervis.

Over ogen gesproken. Koningstrekkervissen bezitten roterende oogballen. Zij kunnen dus de ogen onafhankelijk van elkaar bewegen en daarmee vanuit alle hoeken en gaten potentiële prooidieren detecteren en bovendien trachten te voorkomen dat zij zelf prooidieren worden.

Zo’n mooi gekleurde vis moet zich uiteraard ook door het water voortbewegen. Bij de meeste vissen speelt de staartvin daarbij een belangrijke rol. Dit is de motor van de vis en zorgt voor de stuwende kracht naar voren. Koningstrekkervissen bewegen zich daarentegen op een heel andere manier. Zij zwemmen door met behulp van hun symmetrisch gerangschikte rug- en buikvinnen van links naar rechts en terug simultaan golvende bewegingen te maken. Ze fladderen als het ware door het water en over de bodem van de oceaan als een soort hovercraft.

Ook de bek van de koningstrekkervissen is bijzonder. Als je namelijk naar de snuit van koningstrekkervissen kijkt, lijkt het net of je verzeilt bent geraakt in een aflevering van Theo en Thea. Evenals bij deze twee tv-komieken van weleer is de voorkant het gebit van koningstrekkervissen namelijk ingelegd met karakteristieke hazentandjes. Met deze mini-slagtanden worden met veel geweld onder andere de huisjes geslecht waarin weekdieren zich doorgaans veilig wanen voor mogelijke predatoren.

Veiligheidspal

Het meest bijzondere aan de koningstrekkervis is dat hij in het bezit is van een ingenieus verdedigingssysteem. Hier dankt hij ook zijn naam aan. Het is een soort mechanische constructie die uniek is binnen het dierenrijk. Als een koningstrekkervis op de hielen wordt gezeten door een predator zoekt hij razendsnel dekking in de gaten, spleten en kieren van rotsen en koraalformaties. En dan gebeurt er iets opmerkelijks. De koningstrekkervis kan zichzelf namelijk verankeren binnen de genoemde structuren. Hij kan zichzelf op slot zetten. Voor roofvissen is het dan onmogelijk om de koningstrekkervis nog uit zijn schuilplaats te slepen.

Het gereedschap dat dit mogelijk maakt zit op de rug van de vis. Hier zit een dorsale vin met drie stekels aan de vis gemonteerd. De voorste stekel kan rechtop gezet worden waardoor de koningstrekkervis zichzelf klem kan zetten. Om de voorste stekel rechtop te houden wordt er een soort veiligheidspal opgezet in de vorm van de tweede stekel. Dit mechanisme van een veiligheidspal kennen we ook bij de trekker van een pistool. Vandaar de naam konings(trekker)vis. Als de koningstrekkervis zich weer veilig waant wordt de veiligheidspal er weer vanaf gehaald en kan de voorste stekel weer teruggeklapt worden en komt de vis weer los van zijn omgeving. Het is allemaal amper te geloven. Dit systeem wordt overigens ook gebruikt tijdens de nacht als de koningstrekkervis zich veilig wil terugtrekken tussen de spleten van rotsen en koraalformaties.

Mobiele Eenheid

Koningstrekkervissen vormen voor maritieme biologen een onuitputtelijke bron van onderzoek. Ook het bij elkaar scharrelen van de dagelijkse kost gaat bij deze diersoort op een onconventionele manier. Zoals eerder gezegd zijn koningstrekkervissen bodemvissen. De prooidieren bevinden zich dus op en rondom de vloer van de oceaan. Koningstrekkervissen zijn in het bezit van een heel spectrum aan fascinerende jachttechnieken om het leven van de prooidieren zuur te maken.

Als de Mobiele Eenheid (ME) tijdens hun acties stuit op opgeworpen barricades, worden speciale bulldozers ingezet om daar doorheen te breken. Koningstrekkervissen halen ook dit middel van stal om hun doelen te bereiken. Koningstrekkervissen bulldozeren namelijk alle mogelijke obstakels op de bodem van de zee – zoals stenen, keien, stukken klei en koraal – opzij om op deze manier toegang te krijgen tot potentiële prooidieren die zich daarachter verschuilen.

Soms zet de ME het waterkanon in om onder andere hooligans uit elkaar te drijven tijdens charges. Ook koningstrekkervissen gebruiken het waterkanon om hun doelen te bereiken. De vissen kunnen hun bekjes zo tuiten dat ze een waterstraal uit hun bek kunnen laten spuiten. Met deze waterstraal kunnen ze de bodem van de oceaan omwoelen om op deze manier hun prooidieren zoals schelpdiertjes, kreeftjes, garnaaltjes en weekdiertjes uit te graven.

Zee-egels

Naast het feit dat koningstrekkervissen het waterkanon inzetten om de vloer van de oceaan om te woelen in de hoop om verschillende soorten prooidieren op te sporen, zetten ze het waterkanon ook op een andere manier in om toegang te verkrijgen tot hun belangrijkste maaltje: zee-egels. Zee-egels gelden voor de koningstrekkervis namelijk als de absolute delicatesse binnen hun menu.

Zee-egels zijn echter uitgerust met honderden vlijmscherpe stekels waardoor ze feitelijk voor koningstrekkervissen nauwelijks te nemen bastions vormen. Alleen aan de buikzijde van de zee-egels is de stekeldichtheid aanzienlijk lager. Dit is dus de kwetsbare kant van de zee-egels. De opdracht voor de koningstrekkervis is dus om de zee-egel op buikzijde te krijgen. Hiervoor zet hij dus het bovengenoemde waterkanon in waardoor de zee-egel omver wordt gekegeld.

Daarnaast kan een koningstrekkervis zich ook vastbijten in een van de stekels van de zee-egel waardoor deze los komt van de bodem. Vervolgens manifesteert de koningstrekkersvis zich als een volleerd judoka en zet hij een succesvolle 'kata-waza' in. Door deze 'schouderworp' belandt de zee-egel op zijn rug en wordt zijn nauwelijks gepantserde buik toegankelijk voor de hongerige koningstrekkersvis. 

---

Meer informatie over vissen op Aruba

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Aruba