Haaien in de Arubaanse wateren

Het leeuwendeel van de mensen heeft een natuurlijke angst voor haaien. Vaak wordt deze angst door Hollywoodfilms als Jaws, The Meg, Great White en Deep Blue Sea nog extra aangewakkerd. De kans dat je gebeten wordt door dé toppredator van de oceaan is echter verwaarloosbaar klein: óók in de Caribische Zee die Aruba omspoelt. De eerste (en tot nu toe) enige geregistreerde haaienaanval van Aruba vond plaats in het jaar 2015. Zeven Venezolanen sloegen toen onfortuinlijk overboord en moesten gered worden door de Kustwacht Caribisch Gebied (KWCARIB). Zes mannen werden gered, voor één man kwam de noodhulp te laat. Terwijl de reddingshelikopter boven de drenkeling hing, viel een haai hem fataal aan. Naar alle waarschijnlijkheid betrof het een tijgerhaai (Galeocerdo cuvier). Normaal gesproken laten tijgerhaaien zich niet zo dicht bij de Arubaanse kust zien: de meeste haaien scharrelen hun kostje het liefst bij elkaar in diepere wateren. De meestvoorkomende haaiensoorten van Aruba zijn de Caribische rifhaai, walvishaai en de hamerhaai. Deze haaien zijn niet agressief naar mensen toe en zijn ook niet terug te vinden in de wereldwijde lijstjes van niet-uitgelokte haaienaanvallen.

Rifhaai.

Rifhaai

Rifhaaien leven in koraalriffen en spelen daar als dominante roofvis een belangrijke rol bij het vitaal houden van het rif; een uiterst complex ecosysteem. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) beschouwt de rifhaai zelfs als één van de belangrijkste diersoorten van de planeet. Rifhaaien staan erom bekend dat ze mensen (zwemmers, snorkelaars en duikers) vermijden. De Caribische rifhaaien die bij Aruba leven, kunnen uitgroeien tot een lengte van ongeveer één meter. Dit kaliber haaien vormt geen bedreiging voor mensen. Het is eerder andersom: vissers bejagen rifhaaien om hun vinnen, vlees, leer en leverolie.

Walvishaai

De walvishaai is de grootste vis van de oceaan. Deze kolossen kunnen meer dan tien meter lang worden. Meestal leven walvishaaien ver op zee, maar soms melden ze zich in de kustwateren. Walvishaaien eten voornamelijk plankton en kriel dat ze met grote hoeveelheden uit het water filteren. Dit is dezelfde filtersysteem die we ook terugvinden bij bepaalde walvissoorten. Walvishaaien zijn voor mensen totaal onschuldig. Helaas is het omgekeerde niet het geval: ze raken verstrikt in visnetten, botsen tegen vaartuigen op en filtreren ongevraagd gevaarlijke microplastics uit het water. Walvishaaien zijn hele sociale dieren die zich gemakkelijk laten benaderen door mensen. Sommige zwemmers, snorkelaars en duikers liften zelfs een stukje mee door zich vast te houden aan hun vinnen. Daarbij lopen ze wel het gevaar dat ze een klap van de walvishaaivin kunnen krijgen.

Hamerhaai

Doordat zijn kop op een hamer lijkt, is de hamerhaai een makkelijk identificeerbare haaiensoort. De verschillende soorten hamerhaaien variëren enorm in lengte: van negentig centimer tot zes meter. Hamerhaaien melden zich regelmatig in ondiepe tropische wateren om zich te voeden met vissen, krabben en garnalen. De hamerhaaien worden omwille van hun vinnen fel bejaagd en daardoor bedreigd in hun voortbestaan. Het feit dat hamerhaaien vrijwel nooit mensen aanvallen, maakt ze populair onder snorkelaars en duikers. Bovendien geven hamerhaaien eerst waarschuwingssignalen af als ze geprovoceerd worden: ze vallen nooit zomaar aan.

Veilig omgaan met haaien

Haaien zijn gevoelig voor sterke kleurcontrasten. Als dus met een felgekleurde snorkel- of duikuitrusting de oceaan gaat verkennen, verhoog je de kans dat haaien polshoogte komen nemen. Als daarentegen de onderwaterspulletjes blauw of zwart zijn, ben je voor haaien minder zichtbaar. Haaien hebben bovendien een uitstekend ontwikkeld reukzintuig. Daarmee kunnen ze onder andere bloed op grote afstand detecteren. Wetenschappers hebben echter ontdekt dat haaien niet op menselijk bloed reageren, maar wel op dat van onderwaterdieren zoals vissen. Mocht je onverhoopt in de wateren van Aruba oog in oog komen met een haai, heb je wellicht de neiging om snel weg te zwemmen, maar dat moet je juist niet doen: de haai ziet jou dan als prooi. Het is beter om kortstondig oogcontact te maken met het dier, waardoor hij jou als predator ziet en waarschijnlijk wegzwemt. Als hij zich toch niet uit de voeten (vinnen) maakt, zwem dan zelf heel rustig weg zonder wilde bewegingen of geluiden te maken: dat kan namelijk een haai triggeren. De kans is eigenlijk heel klein dat je een haai spot in de Arubaanse wateren. En de kans is nog véél kleiner dat een haai de aanval inzet. Feitelijk heb je heel veel geluk als je bij het Benedenwindse Eiland zo’n machtige roofvis tegenkomt. Geniet ervan en raak zeker niet in paniek!